آشنایی با کلوت شهداد کرمان Kalut Shahdad Desert - مجله آی سیب

کلوت شهداد از واژه کل و لوت گرفته شده است که به معنای شهر لوت است. در نواحی بیابانی برجستگی های بین شیارهای نعلی شکل کلوت نامیده می شوند.

شهداد از شهر های بسیار قدیمی استان کرمان است و کلوت های شهداد شهرتی جهانی دارند. علاوه بر ایرانیان، گردشگران خارجی زیادی برای تماشا کلوت ها به ایران سفر می نمایند. این کلوت ها جزئی از بیابان لوت محسوب می شوند.

شهداد تا کرمان صد کیلومتر فاصله و تا شهر افسانه ای کلوتها 40 کیلومتر فاصله دارد. این منطقه در بین زمینشناسان به یکی از قطب های گرمایی زمین معروف است. همین خشکی کویر ممکن است گردشگران را از اروپای سبز به ایران بکشاند.

در نزدیکی شهداد، نبکا ها (گلدانهای کویری) وجود دارد که گاه طول آنها به 10 متر می رسد؛ در حالی که بلندترین نبکاهاى صحراهاى افریقا 3 متر طول دارند. شهر افسانه ای کلوتها 11 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و فاصله اش با شهداد تنها 40 کیلومتر است؛ و حدود 20 هزار سال قبل، با فرسایش آبی و بادى، به وجود آمده است.

در کویر شهداد، 100 هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود دارد که در هیچ جاى جهان مشابه آن نیست. در محدوده ای 30 هزار کیلومتری، در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد. شاهد این ادعا جسد سالم گاوی است که در زمستان سال 1365 در کویر لوت تلف شده است. بعد از گذشت 15 سال از آن موقع، جسد این گاو - در حالی که براثر نور شدید آفتاب خشک شده بود - بدون هیچ تغییری پیدا شد.

این گرما و خشکی بینظیر می شد تا برترین منبع عایدی برای بومیان منطقه باشد، اما اکنون جز آزار و اذیت هیچ چیزی برایشان ندارد. افزایش شدید دمای هوا در تیر ماه، در بخش محروم شهداد کرمان، شمار زیادی از خانواده های محروم این منطقه را وادار به کوچ نموده است. عوارض افزایش دما تأثیر نامطلوب خود را در بخش کشاورزی بر جای گذاشته است.

خبیص، یا نام قدیم شهداد، درحاشیه غربی و دامنه شرقی کوهستان سیرچ واقع شده است. این بخش در پای بلندترین کوههای این ناحیه، یعنی سیرچ و جفتان، قرار گرفته است و ارتفاع بلندترین قله آن به 3هزار و 990 متر می رسد. قلل ارتفاعات این کوهستان تا اواخر اردیبهشت ماه پوشیده از برف است؛ از این رو، آبهای فراوانی به طرف دشت جریان دارد .

در حاشیه غربی دشت لوت، جز در منطقه بم، هیچ مکانی به این میزان از آب دایمی برخوردار نیست. به نظر می رسد که از هزاران سال پیش، اطراف خبیص بزرگترین ناحیه برای تمرکز جمعیت بوده است.شهداد در ارتفاع 430 متری از سطح دریا قرار گرفته است. از سمت شرق فاصله آن تا دشت لوت حدود 30 کیلومتر و مشرف به جلگه ای است به نام تکاب که بخش اصلی خبیص را تشکیل می دهد.

آب دایمی شهداد از رودخانه درختنگان تأمین خواهد شد. این رودخانه از ارتفاعات هی نامان سرچشمه می گیرد و از راه دره درختنگان عبور می نماید؛ در مدخل تنگه چهار فرسخ، به طرف شمال منحرف خواهد شد، سبعد به وسیله آبادی ابراهیم آباد به سمت لوت جریان می یابد. آب این رودخانه در زمستان فراوان و در تابستان کم خواهد شد.

در تنگه چهار فرسخ، شعبه ای از رودخانه درختنگان جدا شده و مستقیم رو به شرق، به طرف شهداد، جاری است.شهداد کنونی به شکل مثلثی است که رأس آن به طرف دره کناران و قاعده آن به سوی شرق در حوزه تکاب قرار گرفته است و به کلوتهای موازی حاشیه لوت منتهی خواهد شد. زمینهای شهداد تمام پوشیده از باغهای مرکبات و خرماست.اکنون، تنها وجود آب است که مردم شهداد را به این منطقه پایبند نموده است.