پیشقدم شدن باستان شناس پیشکسوت برای حفاظت از چگاسفلی - مجله آی سیب

داستان چیست؟

با انتشار اخبار مختلف مبنی بر احتمال تخریب محوطه تاریخی چگاسفلی در طول یک سال گذشته، یوسف مجیدزاده، باستان شناس پیشکسوت و کاوشگر محوطه تاریخی جیرفت در دو نامه به فاصله چند روز، خطاب به محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درخواست توجه و حفاظت بیشتر از این محوطه تاریخی را عنوان نمود.

او در نخستین نامه خود اینطور نوشت: آن گونه که مطالعات میدانی باستان شناسان شما نشان می دهد، چگاسفلی محوطه ای است وسیع در خوزستان و متعلق به بازه زمانی 4700 تا 3800 پیش از میلاد که بدلیل دور بودن از کانون پژوهش های باستان شناسان ناشناخته مانده بود.

تا همین اواخر، یافته های پیش از تاریخی در کرانه های خلیج فارس به دوران عبید نسبت داده می شد. اما، پژوهش های میدانی دکتر مقدم در چگاسفلی نشان داده که سنت فرهنگی مناطق زاگرس و مناطق کوهپایه ای و پست جنوب غرب ایران در چگاسفلی از تکنیک سفالگری، در نقوش نمادین عرضه شده بر روی سفال، تا مدارک متعددی در فلزگری، سنگ تراشی، مهره سازی و مانند آن در جنوب غرب ایران ریشه دارد.

از سوی دیگر بدلیل حفاری های آماتوری اجرا شده در آن موقع، دانش ما از شیوه تدفین بسیار اندک بود. اما، خوشبختانه گورهای کاوش شده در چگاسفلی اطلاعات بسیار گسترده ای را در این زمینه در اختیار ما قرار می دهد و ادامه کاوش های میدانی و پژوهش های بیشتر در چگاسفلی می تواند الگوهای ناشناخته از زندگی و برهم کنش های مالی و مراودات سیاسی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی هزاره پنجم پیش از میلاد را ارائه کند تا باعث شناخت هرچه بیشتر و درست تر ما از گذشته تاریخی گردد.

بی تردید، محوطه چگاسفلی با گورستانی غنی به وسعت حدود 800 در 2000 متر که مقدم در گزارش خود در جزئیات به آن پرداخته، اسکان گاهی وسیع بوده و بدلیل ویژگی های یگانه اش در برابر غارت سودجویانه بسیار آسیب پذیر است.

بنابراین اقدامات حفاظتی برای حفظ این محوطه و جلوگیری از تخریب آن توسط غارتگران میراث فرهنگی لازم است، اما تجربه نشان داده که حفاظت بهتر و موثرتر، در کنار اقدامات حفاظتی متداول، تداوم کاوشهای پیاپی سالانه تا رسیدن به نتیجه مطلوب خواهد بود.

چند روز بعد مجیدزاده بار دیگر در نامه دوم خود به طالبیان این موضوع را گوشزد کرد: در نامه ای که چند روز پیش در ارتباط با چگاسفلی برایتان ارسال داشتم، در اصل قرار بود ثبت جهانی این محوطه بی نظیر را به جنابعالی تاکید کنم که در زمره اختیارات معاونت میراث فرهنگی است. اما، به خاطر دغدغه ای که همیشه از غارت و تخریب محوطه های باستان شناسی، خصوصا آنهایی که در دست کاوش هستند دارم، درخواست اصلی ام از جنابعالی از قلم افتاد.

بنابراین در اینجا تاکید می کنم که بدلیل اهمیت چگاسفلی برای تمدن ایران، می خواستم ضرورت انجام مقدمات کار (درج در فهرست موقت یونسکو و....) برای ثبت این اثر مهم در فهرست میراث جهانی را یادآور شوم، زیرا همانگونه که می دانیم، یونسکو به پرونده هایی رسیدگی می نماید که اول در فهرست موقت قرار گرفته باشند.