غذاهای متنوع بوشهر بخشی مهم از گردشگری این استان را به خود اختصاص می دهند - مجله آی سیب

جاذبه های توریستی استان بوشهر تنها محدود به دریا و ساحل ماسه ای و بکر آن از جمله ساحل زیبای ریشهر، عمارت های قدیمی و کنسولگری های مختلف در دل بافت تاریخی، نخلستان های سر به فلک کشیده، طبیعت دلنواز در دل زمستان و بازارهای تجاری نیست، بلکه غذاهای محلی و سنتی رنگارنگ با طعم های مختلف از دیگر قابلیت های این استان بتعداد می رود که توریستان زیادی را به سمت خود فرا می خواند.

بوشهر یکی از استان های توریست پذیر کشور است که تا پیش از شیوع ویروس کرونا، هرسال بیش از 6 میلیون مسافر و توریست از منطقه ها مختلف کشور به این استان سفر می کردند.

قلیه ماهی و میگو (خورشت ماهی و میگو)، لخ لخ ماهی (دم پخت ماهی)، پلو میگو، ماهی شکم پر، ماهی ته انداز، گمنه یا للک (بلغور ریز دانه گندم)، قیمه و شکر پلو، یتیمک بوشهری (غذایی بدون گوشت)، حلواهای خرمایی، انگشت پیچ و رنگینک هایی با تزئینات مختلف و گرده های طبخ شده با ادویه های گرم از غذاها، شیرینی و نان های جنوبی است که جاذبه ای دیگر برای ایرانگردان دوستدار تجربه و سفر است.

اما آنها که چشیده اند اذعان دارند که دست پخت، طعم و مزه غذاهای کدبانوهای بوشهری بویژه مادران و مادربزرگ های این سرزمین به حدی خاص است که هرکسی حتی اگر یک بار طعم این غذاهای محلی را در بوشهر مزه نموده باشد، به راحتی تفاوت آن را تشخیص می دهد، همین تفاوت ها در فوت و فن، مهارت و ظرافت پخت است که موجب نوعی از توریستی می گردد تا توریستان رخت سفر به استان بوشهر ببندند.

توریستی خوراک چیست؟

درست در همین نقطه است که توریستی خوراک یا غذا شکل می گیرد تا به اسم بخشی از صنعت متنوع توریستی که می تواند در جذب توریست به یک منطقه خاص، کسب عایدی و و حتی انتقال فرهنگ، بسیار پیروز عمل کند،زیرا غذاهای هر منطقه نماد و گویای فرهنگ، اقتصاد، تابوها و حتی ارزش ها و باورهای مردم آن منطقه است.

این گونه از توریستی را میتوان به اسم یک پدیده اجتماعی معرفی کرد که علاوه بر تجربه مزه های تازه، به طور معمول با یک بازدید کلی از مراحل و نحوه تهیه غذا همراه است.

این بازدید شامل آشنایی با انواع خوراکی و نوشیدنی، آنالیز میکروبیولوژی مواد خوراکی، بازدید از مزارع کاشت و پرورش مواد گیاهی و گوشتی و نحوه عرضه آن به بازار هم می گردد، در واقع هر کسی که به هر شکلی با غذا سر و کار دارد، قسمتی از توریستی غذایی است.

آنطور که سازمان جهانی توریستی گزارش می دهد، در کنار جاذبه های فرهنگی و طبیعتگردی، غذا یکی از سه علت اصلی و محبوب توریستان برای سفر به نقاط مختلف جهان است و بنا به نظر پژوهشگران، سهم توریستی غذا یا به تعبیری شکم گردی در صنعت توریستی حدود 15 درصد است طوریکه هر توریست در طول سفر به طور تقریبی 150 تا 200 دلار برای خرید غذا و خوراکی هزینه می نماید.

ما ایرانی ها بیش از 2 هزار و 500 نوع غذا، 109 نوع نویشیدنی و تنوع بالایی در طبخ نان و شیرینی داریم و مکتب آشپزی ایرانی در کنار آشپزی رومی و چینی یکی از سه مکتب اصلی خوراک است، از این رو این قابلیت وجود دارد که در زمینه معرفی هرچه بیشتر غذاهای بومی و محلی منطقه ها مختلف کشور اقدام گردد تا علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و اشتغال، زمینه معرفی فرهنگ غنی هر منطقه هم فراهم گردد.

تاثیرتوریستی خوراک بر روح و روان

شاید در نگاه نخست، به نظر برسد که توریستی خوراک تنها بر روی جسم انسان تاثیرگذار است اما این گونه توریسم می تواند تاثیر بسیار مثبتی بر روح و روان انسانها داشته باشد؛ آشنا شدن با عادت های غذایی منطقه ها مختلف جغرافیایی می تواند برای توریستان بسیار مجذوب نماینده باشد، این صنعت اشتغال آفرین با خلاقیت و ایده محوری نقشی شگرف در پویایی اقتصاد هر منطقه دارد و اثرگذاری آن به همین بخش خلاصه نمی گردد.

چنانچه مرضیه منصوری زاده از کارشناسان میراث فرهنگی می گوید: آشنایی با غذا و رژیم های غذایی نو، بیشتر از جسم، بر روح و روان انسان تاثیر مثبت دارد و آشنایی با طعمی تازه می تواند در افراد مختلف هیجان مثبت ایجاد کند.

به اعتقاد این نویسنده بوشهری حفظ تاریخ و فرهنگ نیاکان از گزند فراموشی از مهمترین هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد و غذا و خوراک در زنده نگاه داشتن فرهنگ و عادت گذشتگان بسیار یاری نماینده است.

نکته قابل توجه دیگر در توریستی خوراک پیوندی است که می تواند با توریستی بافت تاریخی و سنتی داشته باشد؛ به این معنا که گاهی برخی از مکان های تاریخی و خوراک های سنتی و قدیمی را در ارتباطی نزدیک قرار می دهد طوریکه یک رستوان قدیمی که در آن یک خوراک ویژه ارائه میشده، ممکن است امروز با ایجاد تغییرات کوچک و حفظ فضای سنتی خود، همان خوراک های قدیمی و خاص را ارائه دهد.

تجربه نشان داده است که ایجاد ارتباط میان مکان سنتی و غذای محلی پیوسته پیوندی پیروز بوده و با استقبالی خوب روبرو شده است، به همین علت امروز در بسیاری از منطقه ها جغرافیایی حتی در ایران کوشش شده است تا با حفظ آثار و بافت سنتی و مرتبط کردن آن با فرهنگ غذایی، به جذب توریستان خوراک یاری گردد.

به بیان منصوری زاده علاوه بر مجذوب نمایندهیت های آب و هوایی و تماشا آثار فرهنگی و طبیعی، چشیدن و تجربه کردن غذاهای محلی جاذبه ای است که توریست را به شهر یا روستایی می کشاند؛ افراد بسیاری با سفر به استان ها و حتی کشورهای مختلف در پی استفاده از غذاهای بومی و محلی آن منطقه می فرایند تا با فرهنگ آنها بیشتر آشنا شوند.

او با بیان اینکه فلسفه وجود ملت ها هم در وجود همین تفاوت های غذا و لباس، مذهب، آئین و زبان شکل می گیرد، این گونه ادامه می دهد: جغرافیای هر منطقه با فرهنگ، رسوم و عادت های غذایی آنها ارتباطی ناگسستنی دارد، چنانکه غذاهای دریایی طعم غالب در سفره استان های جنوبی ایران است.

به بیان او اقلیم تناسبی انکارناپذیر با فرهنگ غذایی هر منطقه دارد؛ چنانکه منطقه ها ساحلی استان بوشهر ماهی و میگو و در منطقه ها پس کرانه ای و دشت غذاهای دیگری از جمله للک که از گندم درست می گردد و رشته پلو، دال عدس و کدو حلوایی با نام محلی استفاده می گردد.

18 غذا و شیرینی بوشهری در میان آثار ناملموس ملی

سفره های متنوع و رنگین بوشهری ها برای میهمانان، ریشه در طبع محلی اهالی خونگرم و میهمان نواز این استان دارد آنهایی که در میزبانی کوشش می نمایند با مزه های به واقع جادویی خاطره فراموش نشدنی در خاطر میهمانان به جای بگذارند.

فرهنگ غذایی مردمان جنوب به خوبی نمایانگر روحیه گرم آنها است؛ بوشهری ها تنوع غذایی بالایی دارند هرچند که همچون دیگر منطقه ها حاره ای غذاهای دریایی نقش پررنگی در سفره های آنان دارد.

توریستان با سفر به استان بوشهر فرصت تجربه طعم های تند و بی نظیر غذاهای جنوبی و دریایی و شیرینی هایی که بیشتر از خرما به اسم مهمترین محصول این استان پخته می گردد؛ این همان توریستی خوراک است؛ قابلیتی که باید بیشتر به آن پرداخته گردد.

هرچند استان بوشهر غذاهای بومی و سنتی زیادی دارد، اما تا به امروز از همه این غذاهای رنگارنگ تنها 18 مورد غذا، نان و شیرینی در لیست ثبت آثاری ملی کشور قرار گرفته است.

سودابه معموری، مسئول ثبت آثار ملی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی استان بوشهر پیرامون اینکه غذاهای متنوع بوشهر بخشی مهم از توریستی این استان را به خود اختصاص می دهند، گفت: مهارت پخت غذاهای محلی ماهی شور، دوپیازه ماهی شور، قیمه و شکر پلو، قلیه ماهی، للک بوشهری، شله موهینی، پتی چندر، مجک و هشینه از جمله غذاهای اصیل بوشهری است که در لیست ثبت آثار ناملموس قرار گرفته اند.

در کنار این غذاهای اصلی، آش بوشهری دیگر غذایی است در لیست آثار ناملموس ملی جای گرفته است. آشی که به اعتقاد معموری شهره عام و خاص است و هرکسی یکبار آن را چشیده باشد به مشتری پرو پا قرص آن تبدیل می گردد. او ادامه داد: فرهنگ پخت هریسه در شهر شنبه از جمله دیگر غذاهای معروف بوشهر است که مهارت پخت آنها در لیست آثار ملی به ثبت رسیده است.

معموری بعلاوه نان محلی گرده، مشتک ناری، تهیه حلوای انگشت پیچ بوشهری و شیوه پخت رنگینک را از جمله شیرینی ها و نان های بوشهری ثبت شده در لیست آثار ملی اسم کرد.

معرفی غذاهای جنوبی به تبلیغ احتیاج دارد

اما ثبت ملی این طعم های ریشه دار بوشهری به تنهایی راهگشا نیست و ضروری است گام فراتر نهاد و برای بنا نهادن توریستی خوراک بر این بستر مستحکم برنامه ریزی کرد.

به اعتقاد منصوری زاده، کارشناس میراث فرهنگی غذا انگیزه اصلی 10 درصد توریستانی است که به منطقه ها و حتی کشورهای مختلف سفر می نمایند، اما با وجود طعم و مزه های منحصر به فرد غذاهای محلی جنوب، تبلیغ و معرفی این خوردنی های بی نظیر با طعم های جادویی ناکافی بوده به نحوی که برخی از غذاهای منطقه ها محلی حتی برای خود مردم منطقه هم ناشناخته به جای مانده است.

جنوب کشور بویژه استان بوشهر ظرفیت بالایی در این عرصه دارد و مزه خاص خوراکی های بوشهری قابلیت معرفی به جهان را دارد حال آنکه می توان گفت تا کنون اقدام قابل ذکری در این زمینه انجام نشده است.

آنطور که منصوری زاده می گوید: بیشتر غذاهای ایرانی به مانند غذاهای مدیترانه ای برای درست کردن آنها از حبوبات و سبزیجات زیادی استفاده می گردد و قابلیت معرفی به جهان را دارد اما تا به امروز کار خاصی در این زمینه انجام نشده است.

ایران کشوری با 31 فرهنگ متفاوت و ویژگی های مردم شناختی خاصی است و به طور یقین به غیر از زرشک پلو با مرغ و قورمه سبزی که شهره عام و خاص است غذاهای بومی محلی دیگری در جای جای این سرزمین وجود دارد که معرفی آنها احتیاج به کار تبلیغی دارد.

به اعتقاد شایان بهرامی، مدیراقامتگاه پیسو بندر رستمی بخش ساحلی، اداره کل میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی استان بوشهر تنها اقدام به ثبت بخشی از غذاها در لیست آثاری ملی نموده است اما این وظیفه ما فعالان بخش توریستی است که این غذاهای بومی و محلی که بیانگر فرهنگ و پیشینه استان هستند را با پرداختن خوب به آنها به توریستان معرفی کنیم.

او براین باور است که ثبت آثار ناملموس استان به منزله کاشت چمن است که اگر به آن توجه و از آن مراقبت نگردد از بین می رود؛ امروز بسیاری از استان ها با پرداختن خوب به محصولات خود توانسته اند از آنها ارزش مالی و توریستی پایدار ایجاد نمایند درحالی که با وجود قابلیت های بی نظیر اما این کار در استان بوشهر به خوبی انجام نشده است.

او معتقد است: توریستان امروز به توریستان تجربه گرا تبدیل شده و بیشتر در پی لمس تفاوت ها و تغییرات هستند و طبخ غذای بومی می تواند برای جامعه میزبان ارزش افزوده و توریستی پایدار ایجاد کند.

به گفته بهرامی بوشهر به واسطه تنوع غذاهایی که دارد ظرفیت و قابلیت تبدیل به مقصد و قطب توریستی خوراک را دارد به شرطی که بتوان برای این بخش در صفحه های شخصی و مجازی فراوری محتوای باکیفیت کرد چون فراوری محتوا نقشی اساسی در معرفی توریستی خوراک دارد این محتواها باید قابل فهم و پویا باشد.

جای خالی غذاهای متنوع سنتی در منوی غذاخوری های بوشهر

عماد شیرویس، رئیس انجمن حرفه ای راهنمایان توریستی استان بوشهر می گوید: توریستی خوراک در برگیرنده هر نوع نوشیدنی و خوراک است و در جنوب این بخش از توریستی به اسم یکی از پتانسیل های جذب توریسم و پیامد خوب بویژه در اقتصاد توریستی و به اسم یک محرک و زمینه ای برای اشتغال و کارآفرینی بتعداد می آید.

مدیر بوم گردی گب گوب در منطقه رستمی بوشهر هم معتقد است: با وجود همه قابلیت ها وتنوع های غذایی استان بوشهر اما امروز در رستوران های مطرح و حتی سنتی این استان کمتر به پخت غذاهای محلی و بومی پرداخته می گردد این درحالی است که بیشتر توریستان با مطالعه سفر می نمایند و در سفر بویژه در بحث غذا در پی تجربه طعم های نو غذایی هستند نه غذاهای فست فودی که امروز در بیشتر رستوران ها دیده می گردد.

اسماء حسین زاده اطمینان دارد که منوی غذاهای جنوبی بویژه استان بوشهر بسیار متنوع است و حتی غذاهای بسیار ساده و کم خرج این منطقه هم می تواند هواداران خاص خود را داشته باشد. این بانو با لهجه شیرین بوشهری از تجربه های خود در آشپزی به سبک بوشهر می گوید: بوشهری ها علاوه بر ماهی و میگو و خیلی غذاهای دریایی دیگر برخی وقت ها غذاهای ساده و به قول خودمانی غذاهای حاضری اما با طعمی جادویی دارند از جمله بادمجان و گوجه با سبزی تازه و لیمو ترش که بعد از سرخ کردن بادمجان ها و مخلوط کردن آن با گوجه فرنگی طعمی بی نظیر دارد به نحوی که مسافران دائمی من هر وقت سری به بوشهر می زنند به طور حتم یک وعده بادمجان و گوجه درخواست می نمایند.

حسین زاده تلیت کشک و ماست در کنار پیاز، سبزی به نام پرپین و منگک که نوعی سبزی خود رو و بیشتر در منطقه ها جنوبی به عمل می آید و بادمجان سرخ نموده را از دیگر غذاهای محلی بوشهری نامید که طعم بی نظیری دارند و بیشتر توریستان عاشق طعم بی نظیر آن هستند.

او معتقد است: توریستان وقتی وارد بوشهر می شوند بیشتر در پی استفاده از غذاهای محلی جنوبی هستند اما متاسفانه در رستوران ها کمتر به پخت این غذاها پرداخته می گردد این درحالی است که اگر در استان غذاهای محلی به خوبی و با مهارت طبخ گردد به طور یقین هواداران خاص خود را دارد.

رویدادهای مبتنی بر خوراک؛ محرک توریستی غذا

استان بوشهر محصولاتی از جمله میگو و خرما دارد که در تابستان برداشت می گردد و این برترین زمانی است که می توان همچون دیگر استان ها با برگزاری جشنواره های مختلف توریستان را با نحوه برداشت و پخت انواع غذاها آشنا کرد هرچند هوا بسیار گرم است اما به طور یقین همین گرمای سوزان 40 درجه برترین فرصت برای جذب توریست خواهد بود.

به گفته شایان بهرامی، مدیر اقامتگاه پیسو بندر رستمی بخش ساحلی برگزاری چنین تورهایی علاوه بر معرفی غذاهای بوشهری می تواند بازار خوبی را برای بهره برداران و فراوری نمایندگان هم ایجاد کند و فرصتی است که توریستان بطور مستقیم و از فراوری نماینده اقدام به خرید میگو و خرما نمایند و این از نظر ارزش مالی می تواند برای فراوری نمایندگان بسیار با صرفه باشد.

او معتقد است: حضور توریستان در جشنواره های مختلف برداشت محصول و پخت غذا و فراگیری مهارت های پخت غذاهای بومی با تمام فوت و فن آن هرچند ممکن است برای مردم بومی منطقه که دچار یک روزمرگی شده اند یک مساله عادی باشد اما برای توریسم تجربه گرا بسیار مجذوب نماینده و یک تجربه ناب به تعداد می رود.

استان بوشهر بعلاوه میوه های گرمسیری از جمله لوز، سپستون و جمبو دارد که متاسفانه با وجود منحصر به فرد بودن و ارزش غذایی این میوه ها اما تا به امروز هیچ اقدامی برای معرفی و استفاده بهینه از آنها نشده است این درحالی است که میتوان با برگزاری جشنواره های مختلف از این فرصت برای توریستی استفاده کرد.

به گفته بهرامی برگزاری جشنواره های مختلف غذایی برترین زمان برای آشنایی توریستان با بوم واقعی منطقه است.

آنچه از این نوشتار برمی آید این است که توریستی غذا در بوشهر مظلوم واقع شده و کار تبلیغاتی مناسبی در رسانه های مختلف برای توریستی خوارک و قابلیت های این استان در این بخش انجام نشده است که اگر این کار به خوبی مانند سایر استان های دیگر انجام میشد، امروز بطور یقین این استان گرمسیری اما میهمان نواز به اسم قطب غذای کشور معرفی میشد.