ایرانِ قبل از معاهده پاریس و بعد از آن را ببینید! - مجله آی سیب

با ما همراه باشید و با تور ارزان فرانسه از کشور عشاق دیدن کنید و در شهرهای پاریس، مارسی بگردیم و برج ایفل ، موزه لوور و دیگر جذابیت های این شهر زیبا را ببینیم

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، 4 مارس سال 1857 میلادی تاریخی است پای یک قرارداد تلخ برای ایران؛ معاهده پاریس! این معاهده که در سال 1235 شمسی در فرانسه امضا شد میان ایران و انگلستان بود بر سر افغانستان! حالا ماجرا چه بود که این همه کشور درگیر شده بودند؟ از زمان صفویان بخش بزرگی از افغانستان جزو امپراتوری ایران بود؛ در این حد که شاه عباس صفوی در هرات به جهان آمد. پس از سقوط صفویه بخش هایی از این سرزمین از دست رفت و افتاد دست ازبک ها یا حکومت های محلی تا این که نادرشاه افشار دوباره افغانستان را پس گرفت. پس از آن هم افغانستان بارها و بارها دست به دست شد تا این که در دوره قاجار بخش هایی به مرکزیت ولایت هرات برای ایران مانده بود. آن هم البته مسائل زیاد داشت؛ هر بار قاجارها لشکر می کشیدند آن طرف ها همه مطیع می شدند و وقتی لشکر بازمی گشت همه شاه می شدند و خلاصه حاکیمت ایران بر هرات همواره درعمل با ابهام همراه بود. تا این که محمدشاه قاجار یک بار رفت هرات را درست و حسابی پس بگیرد و داشت پیروز می شد که انگلیسی ها پریدند وسط و کشتی آوردند جنوب ایران و جزیره خارک را تصرف کردند و به ایران اعلان جنگ دادند!

منافع انگلیس به خطر افتاد

حالا به انگلیس چه ربطی داشت؟ آن روزگاران کمپانی هند شرقی داشت هند را می چاپید و برای خودش لشکر و کشور داشت و افغانستان هم به نظرش دروازه هند بود و راستا تجارت جهانی اش. همان موقع سفارت انگلیس در ایران به وزیرخارجه انگلیس پیغام داده بود که: در صورتی که ایران هرات و خیوه و بخارا را تصرف کند کنترل آسیای میانه از دست ما خارج خواهد شد. القصه، آن قدر به ایران فشار نظامی و سیاسی آوردند که محمدشاه قاجار لشکرش را از هرات بازگرداند.

ناصرالدین زورش به زورگوها نرسید

دفعه بعد ناصرالدین قاجار خواست کار ناتمام پدرش را تمام کند و لشکر کشید به افغانستان. این بار کمپانی هند شرقی افغانستان را هم مال خود نموده بود و تازه با افغانستانی های آزادی خواه که علیه اشغال کشورشان می جنگیدند جنگ های طولانی داشت. لشکر ناصرالدین که به هرات رسیدند و شهر تصرف شد همان روز انگلیس به ایران اعلان جنگ داد؛ 8 کشتی جنگی به همراه تعدادی کشتی پشتیبانی وارد آب های جنوب ایران شدند و به جزایر ایرانی حمله کردند و چند ماه بعد جزیره خارک و بنادر بوشهر و خرمشهر و حتی بخش هایی از جنوب ایران را اشغال کردند.

در این میان انگلیسی ها سلطان عمان را هم تشویق کردند تا به بندرعباس حمله کند که بعدا معلوم شد انگلیسی بازی درآورده اند در حد اعلاء. ناصرالدین هم که دید زورش به زورگویی انگلیسی ها نمی رسد میانجی گری فرانسه را پذیرفت و فرخ خان امین الملک سفیر ایران در فرانسه و لرد کاولی سفیر انگلیس در فرانسه رفتند و نشستند و معاهده پاریس را تنظیم کردند و هرات هم مانند بخش های دیگر افغانستان رفت که رفت. هرات تحت الحمایه انگلیس شد و بعدها به افغانستان پیوست.

ناصرالدین چه کرد؟

حالا ببینیم طبق متن معاهده 15 ماده ای پاریس ناصرالدین خان چه کرد! اول این که افغانستان را بخشید:اعلیحضرت شاهنشاه ایران راضی می گردد که ترک بکند کل ادعای سلطنتی بر خاک و شهر هرات و ممالک افغان و هرگز مطالبه نکند از رؤسای هرات و ممالک افغان هیچ علامت اطاعت مثل سکه و خطبه و باج و نیز اعلیحضرت تعهد می کند که بعد از این از هر مداخله در امورات داخله افغانستان اجتناب نماید و قول می دهند که هرات و تمام افغانستان را مستقل شناخته و هرگز درصدد اخلال استقلال این ولایات برنیایند. خائن ها را هم بخشید:اعلیحضرت شاهنشاه ایران تعهد می کند که بلافاصله بعد از مبادله امضانامه های این عهدنامه یک عفونامه کامل اعلام نماید که به واسطه آن جمیع رعایای ایران که در وقت جنگ با مراوده خود با عساکر انگلیس، مصدر خیانتی شده باشند از عقوبت این حرکت خود معاف باشند به طوری که هیچ کس هر درجه که داشته باشد به جهت این حرکت خود مورد تنبیه و اذیت و تعدی نخواهد بود. سفارت انگلیس را هم که قبلا تعطیل شده بود، بازگشایی کرد: بلافاصله بعد از مبادله امضانامه های این عهدنامه سفارت انگلیس مراجعت به طهران خواهد نمود و دولت ایران قبول می کند که سفارت مذکور را با معذرت و تشریفات معینه... بپذیرند.

بر اساس توافقات در پاریس با انگلیسی ها ناصرالدین یک پیمان هم بست با دولت عمان و بندرعباس و چابهار را برای مدت 20 سال به بهای اندک اجاره داد به آن ها؛ این همان انگلیسی بازی بود. در مقابل چه به دست آورد که بالاخره حتی شده روی کاغذ کمی شاد باشد؟ دوستی با انگلیس را: از روز مبادله امضانامه های عهدنامه حال فیمابین اعلیحضرت شاهنشاه ایران و اعلیحضرت شاهنشاه انگلیس و ایرلاند و نیز فیمابین اخلاف و ممالک و رعایای طرفین صلح و دوستی دایمی خواهد بود!

امروز در تاریخ مناسبت های دیگری هم هست

امروز 14 اسفند مصادف با 4 مارس میلادی و 20 رجب هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت های دیگری هم دارد.

ـ وقوع نبرد یرموک بین مجاهدان مسلمان و سپاه روم در سال 15 قمری

ـ درگذشت ژان فرانسوا شامپولیون دانشمند و شرق شناس فرانسوی در سال 1832 میلادی

ـ زادروز آنتونیو ویوالدی آهنگساز مشهور ایتالیایی در سال 1678 میلادی

ـ زادروز لئون پل فارگ نویسنده و شاعر فرانسوی در سال 1876 میلادی

ـ درگذشت محمد مصدق سیاستمدار ایرانی در سال 1345 شمسی