نوجوانی، دوران مهم تغذیه - مجله آی سیب

نوجوانی، دوران مهم تغذیه

نویسنده: برلیانت بزرگمهر

دختران نوجوان گروهی از افراد جامعه را تشکیل می دهند که تغذیه آنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هر نوع اختلال تغذیه ای می تواند لطمات مهم و گاه جبران ناپذیر به سلامت آنان وارد سازد.

دلایل اهمیت تغذیه دختران نوجوان:

دختران نوجوان در سنین رشد سریع هستند و برای تامین رشد، نیاز به تغذیه ای کافی، مناسب و متنوع دارند.

دختران نوجوان امروزی مادران فردا هستند. سلامت مادران در دوران بارداری و شیردهی ارتباط تنگاتنگی با شرایط تغذیه آنان در کودکی و نوجوانی دارد.

سلامت جنین و کودک شیرخوار به اندازه زیادی تحت تأثیر تغذیه مادر در دوران کودکی و نوجوانی می باشد.

خانم هایی که در دوران کودکی و نوجوانی از تغذیه کافی و مناسب برخوردار نیستند، بطور معمول در سنین میانسالی و سالمندی، خیلی بیشتر از سایر خانم ها در معرض پوکی استخوان قرار می گیرند.

خانم ها چنانچه در دوران قبل از بارداری و بخصوص دوران کودکی و نوجوانی تغذیه کافی، متعادل و متنوع نداشته باشند، در دوران بارداری و شیردهی ذخایر بدنشان را به اندازه قابل توجهی از دست می دهند و این امر موجب بروز لطمات مهمی به سلامت جنین، کودک شیرخوار و مادر می گردد.

بنابراین به دلایل ذکر شده، لازم است دختران نوجوان به تغذیه خود توجه و دقت فراوان نموده و از الگوی غذایی مناسب و متعادلی برخوردار باشند

مواد مؤثر در رشد:

دختران نوجوان به علت آنکه در مرحله رشد سریع هستند، لازم است موادی استفاده نمایند که تکافوی رشد سریع آنان را بنماید. هر نوع اختلالی در تغذیه، بخصوص در این دوران حساس از زندگی می تواند به رشد آنان لطمات جدی وارد سازد چنانچه در دوران رشد، مواد مغذی لازم برای این فرایند به اندازه کافی دریافت نگردد، در رشد جسمی اختلال ایجاد شده و پس از پایان گرفتن دوران رشد، دیگر این اختلال قابل جبران نخواهد بود و شخص کوتاه قد باقی خواهد ماند.

حال بهتر است بررسی داشته باشیم بر فاکتورهای غذایی که در رشد مؤثرند. بطور کلی برخورداری از تغذیه کافی و متنوع می تواند رشد بچه ها و نوجوانان را به خوبی تأمین نماید، ولی برخی فاکتورهای غذایی در این مورد، اثر اختصاصی تر دارند، از جمله انرژی.

انرژی که عمدتاً از کربوهیدرات ها(مواد قندی-نشاسته ای) و چربی ها تأمین می گردد، لازم است به اندازه کافی و لازم به بدن نوجوانان برسد تا بتواند رشد سریع آنان تأمین نماید.

سایر فاکتورهای غذایی مؤثر در رشد عبارتند از ویتامین های A و D و املاحی از قبیل کلسیم، فسفر، روی و ید که به استثناء ویتامین D که باید در اثر تابش مستقیم نور خورشید به پوست، در بدن تولید گردد، سایر مواد مغذی فوق الذکر باید از طریق مواد غذایی دریافت گردند.

مواد مؤثر در پیشگیری از کم خونی:

دختران نوجوان اکثراً در معرض کم خونی فقر آهن قرار می گیرند و لازم است با تنظیم برنامه غذایی صحیح و مناسب برای خود تحت نظر رژیم شناس، از این مشکل شایع در جامعه خود را مصون نگاه دارند.

کم خونی فقرآهن عارضه ای است که سلامت بسیاری از افراد جامعه بخصوص جوانان و نوجوانان را به خطر انداخته و آنان را در برابر بیماری ها ناتوان و آسیب پذیر می نماید. از آنجایی که کم خونی در بین دختران در سن بلوغ و هم خانم های باردار و مادران شیرده شیوع زیادی دارد، لذا لازم است این گروه از افراد از موادی که در خونسازی مؤثر هستندو از کم خونی پیشگیری می نمایند، به اندازه کافی و لازم استفاده نمایند.

چه مواد غذایی در پیشگیری از کم خونی مؤثرند؟

مواد غذایی حاوی آهن می توانند از بروز کم خونی در افراد پیشگیری نمایند. منابع غنی آهن عبارتند از جگر و دل و قلوه، گوشت قرمز، ماهی و مرغ. این مواد نظر به اینکه حاوی اندازه قابل توجهی آهن هستند و ضمناً قابلیت جذب آهن آنها هم در دستگاه گوارش بالا است، لذا لازم است در دوران نوجوانی که نیاز به آهن افزایش می یابد، حتماً به اندازه کافی مورد استفاده قرار گیرند. البته اختلالات دستگاه گوارش از قبیل سوء جذب یا کمبود اسید کلریدریک معده و همچنین خونریزی های شدید یا خفیف و مکرر و یا انگل های مختلف بخصوص انواع انگل های خونخوار هم می توانند ایجاد کم خونی بنمایند که در این صورت لازم است حتماً به رفع علت یا علل ایجاد نماینده کم خونی، پرداخته گردد.

مواد مؤثر در استحکام استخوان ها:

در زندگی صنعتی امروزه بعلت آنکه افراد اکثراً در فضاهای بسته اوقات خود را می گذرانند و خیلی کم در معرض نور آفتاب قرار می گیرند و ضمناًً بعلت تغییر الگوی غذایی از فرم سنتی به الگوی غذاهای آماده و فرآوری شده، همچنین بعلت کمبود تحرک جسمی و ورزش، عارضه ای به نام نرمی استخوان در بین جوانان و نوجوانان بخصوص دختران نوجوان و خانم های جوان رو به توسعه است. در دختران نوجوان این عارضه اهمیت بیشتری دارد، زیرا در سنین بالاتر و پس از ازدواج، بعلت حاملگی و شیردهی این عارضه در حد وسیعی تشدید خواهد شد.

بنابراین، دختران از سنین نوجوانی باید به برنامه غذایی خود توجه دقیق نموده و با این عارضه موذی به مبارزه برخیزند. موادی که در استحکام استخوان ها و پیشگیری از نرمی استخوان مؤثرند، عبارتند از کلسیم، فسفر، فلوئور، ویتامین های D و C و هم اندازه کافی پروتئین. کلسیم و فسفر که منبع مهم و اصلی آنها لبنیات است و باید به اندازه 4-3واحد در روز دریافت گردد. البته کلسیم و فسفر در صورتی قابل جذب بوده و در استخوان سازی مؤثرند که همراه با مصرف آنها، اندازه کافی ویتامین D هم از طریق نور مستقیم خورشید و یا منابع دارویی به بدن برسد

ویتامین C که از بهترین منابع آن سبزیجات دارای برگ سبز، گوجه فرنگی و فلفل دلمه ای و میوه هایی مانند مرکبات، توت فرنگی و کیوی است، در سلامت و استحکام استخوان ها مؤثر می باشد. دختران نوجوان بعلت شرایط خاص سنی خود و هم در آینده جهت ذخیره سازی کافی پروتئین برای دوران بارداری و شیردهی، لازم است از انواع پروتئین های با ارزش بیولوژیکی بالا مانند پروتئین های حیوانی(گوشت قرمز و سفید، تخم مرغ و لبنیات) به اندازه کافی استفاده نمایند، البته بهتر است مخلوطی از پروتئین های گیاهی(حبوبات، غلات و مغز دانه ها) را هم در برنامه غذایی خود بگنجانند.

چاقی:

یکی از اختلالات مهمی که دختران نوجوان را در این دوران بسیار حساس زندگی تهدید می نماید و می تواند منشأ و اساس بسیاری از بیماری ها در سال های بعدی عمر در آنان بگردد، افزایش وزن و چاقی است. این عارضه ناگوار که ارمغان جوامع متمدن و صنعتی است و متأسفانه سال به سال رو به توسعه می باشد، یکی از مسائل مهم و به عبارتی غیر قابل حل در دوران رشد است.

لازم به ذکر است که افزایش وزن و چاقی، بخودی خود عارضه ای پیچیده و غیر قابل درمان نیست، بلکه راه رفع آن ساده و بسیار عملی است، ولی رویارویی نوجوانان با این مسأله آن را پیچیده و غیر قابل علاج می نماید. به این ترتیب که نوجوانان بخصوص دختران نوجوان به محض مشاهده کمترین افزایش غیرطبیعی(خارج از حد استاندارد) وزن در خود، معمولاً به دو ترفند متوسل می شوند. گروهی از آنان به طور خودسرانه به پیروی از رژیم های لاغری بسیار ناکافی و نامناسب پرداخته و خود را از مصرف مواد مغذی ضروری و اساسی محروم می نمایند که این امر با وجود آنکه ممکن است اندازهی از وزن آنان را کاهش دهد، ولی عوارض بسیار نامطلوب و ناگواری در آنان ایجاد نموده و سلامتی آنها را بشدت به خطر می اندازد، به اضافه آنکه پس از مدت زمان کوتاهی، نه تنها وزن از دست رفته را دوباره کسب می نمایند، بلکه افزایش وزن بیشتری نسبت به گذشته خواهند داشت، زیرا بدن خود را به دریافت انرژی پایین عادت می دهند و چون ادامه دادن این قبیل رژیم های بسیار محدود، برای آنها قابل تحمل نیست، لذا به محض پیروی از برنامه غذایی عادی، بدن آنان عکس العمل نشان داده و افزایش وزن خواهند یافت، بنابراین این قبیل رژیم های لاغری بسیار زیان آور هستند. عده ای دیگر از دختران نوجوان هنگامی که با افزایش وزن روبرو می شوند به جای یافتن علل آن و پرداختن به راه های صحیح کاهش وزن، دچار یأس، افسردگی و عناد به خود می شوند که از عوارض مهم آن، پرخوری و بدخوری عصبی است. بدین گونه که به خوردن مواد نامناسب مانند غذاهای چرب، انواع شیرینی، نوشابه و مواد شیرین و هم غذاها و میان وعده های سرخنموده و پرنمک روی می آورند. در این حالت بدون آنکه از خوردن لذت ببرند، به علت یأس از داشتن اندامی متناسب و زیبا، به پرخوری و مصرف مواد چاق نماینده پناه می برند. این نوع الگوی غذایی موجب افزایش بیشتر وزن در آنان شده و زمینه بدن را برای ابتلا به بیماری های خطرناک و ناگوار در آینده، مهیا می سازد.

راه حل چیست؟

در چنین شرایطی، بهترین و مهم ترین اقدام، توجه به شیوه زندگی و علل ایجاد چاقی است. نوجوانان و عمدتاً دختران نوجوان اکثراً از الگوی غذایی نامناسب و فاقد ارزش تغذیه ای کافی استفاده می نمایند. غذاها و میان وعده های آماده فرآوری شده بعلت آنکه اکثراً سرخنموده و بسیار چرب و پرنمک و یا حاوی شکر زیاد هستند (انواع شیرینی و نوشابه های گازدار) تأثیر مهمی در افزایش وزن دارند.

کمبود تحرک جسمی و ورزش هم یکی دیگر از عوامل ایجاد نماینده چاقی است. در بسیاری از موارد، صرفاً با تغییر شیوه زندگی و پیروی از برنامه غذایی صحیح و انجام ورزش مداوم روزانه، افزایش وزن خود بخود اصلاح خواهد شد. در غیر این صورت، لازم است دختران نوجوان تحت نظر رژیم شناس به پیروی از برنامه غذایی کافی، متعادل، متنوع و مناسب بپردازند.

منبع: دنیای تغذیه شماره 110

منبع: راسخون